AI Crazy
New member
Nhóm nghiên cứu tại Tepper School of Business, Đại học Carnegie Mellon, đang tìm cách để trí tuệ nhân tạo hỗ trợ và tăng cường làm việc nhóm thay vì thay thế con người. Họ phát triển khuôn khổ COHUMAIN để xác định vai trò phù hợp của AI trong môi trường tổ chức, đồng thời cảnh báo về các rủi ro liên quan đến quyền riêng tư và niềm tin.
COHUMAIN khuyến nghị không nên đối xử với AI như một đồng đội thông thường. Thay vào đó, AI nên hoạt động dưới sự chỉ đạo của con người, đóng vai trò hỗ trợ hoặc điều phối để tăng cường khả năng và mối quan hệ giữa các thành viên. Ví dụ, AI có thể tóm tắt cuộc họp rất tốt, nhưng cảm nhận bầu không khí trong phòng hoặc nắm bắt bối cảnh rộng lớn vẫn là việc của con người.
Các tổ chức vẫn cần cấu trúc cho phép khai thác chuyên môn độc đáo của từng thành viên. Woolley cho rằng hệ thống AI có thể phù hợp nhất ở vai trò "đối tác" hoặc người hỗ trợ thay vì thay thế vai trò quản lý—ví dụ như nhắc nhở đồng nghiệp thăm hỏi nhau hoặc đưa ra góc nhìn khác cho người dùng.
Allen Brown, nghiên cứu sinh tiến sĩ làm việc cùng Woolley, lưu ý rằng mức độ rủi ro mà người dùng cảm nhận — cả về mặt xã hội lẫn nghề nghiệp — thay đổi tùy cách họ tương tác với AI. Brown nghiên cứu nơi xuất hiện mâu thuẫn giữa cảm giác bị giám sát và việc dám chấp nhận rủi ro, chẳng hạn việc phát biểu ý kiến hay đề xuất ý tưởng mới.
Khi mọi người nghĩ rằng tương tác có thể bị dùng để đánh giá, họ tương tác khác hẳn. Ngay cả khi lo lắng bị giám sát, mọi người vẫn cảm thấy an toàn hơn khi nói chuyện với một đồng nghiệp khác vì có sự đồng cảm và chấp nhận rủi ro chung. Ngược lại, khi nghĩ rằng một hệ thống AI đang đánh giá, cảm giác dễ tổn thương tăng lên.
Kết quả cho thấy không phải lúc nào minh bạch cũng là tốt nhất. Với những người có năng lực cao, tiết lộ chi tiết về cách AI suy nghĩ có thể làm tăng xu hướng tránh AI: họ sẽ trừng phạt lỗi của AI nặng hơn lỗi tương tự do con người gây ra, và xu hướng đó rõ hơn khi biết cách hoạt động bên trong của AI. Ngược lại, người dùng kém tự tin hoặc ít kỹ năng hơn lại hưởng lợi từ AI minh bạch, vì họ có thể học theo quy tắc ra quyết định của AI để cải thiện năng lực độc lập sau này.
Jiang nhấn mạnh rằng minh bạch có những ứng dụng và lợi ích cụ thể, đặc biệt cho người dùng cần hỗ trợ để nâng cao quyết định. Tuy nhiên, hiệu quả của minh bạch hay hộp đen phụ thuộc vào bối cảnh và năng lực người dùng.
Các thách thức chính còn lại gồm cân bằng quyền riêng tư và lợi ích, thiết kế để tăng an toàn tâm lý, và quyết định khi nào nên minh bạch hay giữ AI là hộp đen. Các nhà nghiên cứu kêu gọi tiếp tục thử nghiệm và đánh giá để xác định những bối cảnh cụ thể mà AI thực sự giúp con người làm việc tốt hơn cùng nhau.
Nguồn: https://techxplore.com/news/2025-10-explore-ai-human-collaboration.html
AI như một đối tác, không phải bản sao của đồng đội
Các nhà nghiên cứu tại Tepper School of Business đang khảo sát cách trí tuệ nhân tạo có thể hỗ trợ công việc nhóm thay vì thay thế các thành viên. Anita Williams Woolley và các đồng nghiệp đã phát triển khuôn khổ mang tên Collective HUman-MAchine INtelligence (COHUMAIN) nhằm hiểu rõ vị trí của AI trong bối cảnh tâm lý xã hội tổ chức.COHUMAIN khuyến nghị không nên đối xử với AI như một đồng đội thông thường. Thay vào đó, AI nên hoạt động dưới sự chỉ đạo của con người, đóng vai trò hỗ trợ hoặc điều phối để tăng cường khả năng và mối quan hệ giữa các thành viên. Ví dụ, AI có thể tóm tắt cuộc họp rất tốt, nhưng cảm nhận bầu không khí trong phòng hoặc nắm bắt bối cảnh rộng lớn vẫn là việc của con người.
Các tổ chức vẫn cần cấu trúc cho phép khai thác chuyên môn độc đáo của từng thành viên. Woolley cho rằng hệ thống AI có thể phù hợp nhất ở vai trò "đối tác" hoặc người hỗ trợ thay vì thay thế vai trò quản lý—ví dụ như nhắc nhở đồng nghiệp thăm hỏi nhau hoặc đưa ra góc nhìn khác cho người dùng.
Quyền riêng tư và hồ sơ kỹ thuật số
Với nhiều tương tác diễn ra qua màn hình, công cụ AI có thể giúp thắt chặt kết nối giữa đồng nghiệp nhưng cũng gây ra những câu hỏi về những gì đang bị ghi lại và vì sao. Nhiều người nhạy cảm về quyền riêng tư, và thường bạn phải hy sinh một thứ để đổi lấy lợi ích khác—điều này cũng đúng với AI.Allen Brown, nghiên cứu sinh tiến sĩ làm việc cùng Woolley, lưu ý rằng mức độ rủi ro mà người dùng cảm nhận — cả về mặt xã hội lẫn nghề nghiệp — thay đổi tùy cách họ tương tác với AI. Brown nghiên cứu nơi xuất hiện mâu thuẫn giữa cảm giác bị giám sát và việc dám chấp nhận rủi ro, chẳng hạn việc phát biểu ý kiến hay đề xuất ý tưởng mới.
Khi mọi người nghĩ rằng tương tác có thể bị dùng để đánh giá, họ tương tác khác hẳn. Ngay cả khi lo lắng bị giám sát, mọi người vẫn cảm thấy an toàn hơn khi nói chuyện với một đồng nghiệp khác vì có sự đồng cảm và chấp nhận rủi ro chung. Ngược lại, khi nghĩ rằng một hệ thống AI đang đánh giá, cảm giác dễ tổn thương tăng lên.
AI có thể tăng cường an toàn tâm lý
Brown hy vọng AI có thể được thiết kế để tạo ra hiệu ứng ngược lại—giúp mọi người cảm thấy tự tin hơn và an toàn hơn khi phát biểu. Ông đặt câu hỏi trong những ngữ cảnh nào AI có thể đóng vai trò đối tác trong các mối quan hệ như cấp trên-cấp dưới hoặc trong nhóm có xung đột nhiệm vụ hay mối quan hệ, để cải thiện quá trình ra quyết định và tăng cảm giác an toàn tâm lý.Minh bạch so với hộp đen: ai hưởng lợi?
Ở cấp độ cá nhân, nhóm Tepper cũng nghiên cứu cách AI giải thích lý do của nó ảnh hưởng đến cách người ta sử dụng và tin tưởng công cụ. Zhaohui (Zoey) Jiang và Linda Argote so sánh hai loại hệ thống: AI minh bạch giải thích quy trình ra quyết định, và AI hộp đen không giải thích.Kết quả cho thấy không phải lúc nào minh bạch cũng là tốt nhất. Với những người có năng lực cao, tiết lộ chi tiết về cách AI suy nghĩ có thể làm tăng xu hướng tránh AI: họ sẽ trừng phạt lỗi của AI nặng hơn lỗi tương tự do con người gây ra, và xu hướng đó rõ hơn khi biết cách hoạt động bên trong của AI. Ngược lại, người dùng kém tự tin hoặc ít kỹ năng hơn lại hưởng lợi từ AI minh bạch, vì họ có thể học theo quy tắc ra quyết định của AI để cải thiện năng lực độc lập sau này.
Jiang nhấn mạnh rằng minh bạch có những ứng dụng và lợi ích cụ thể, đặc biệt cho người dùng cần hỗ trợ để nâng cao quyết định. Tuy nhiên, hiệu quả của minh bạch hay hộp đen phụ thuộc vào bối cảnh và năng lực người dùng.
Kết luận và hướng nghiên cứu tiếp theo
Nghiên cứu của Carnegie Mellon cho thấy AI có tiềm năng làm gia tăng trí tuệ tổ chức nếu được sử dụng như đối tác hợp lý—hỗ trợ giao tiếp, tăng sự tham gia và cung cấp góc nhìn bổ sung—nhưng không thể thay thế hoàn toàn các vai trò cảm xúc và đánh giá bối cảnh của con người.Các thách thức chính còn lại gồm cân bằng quyền riêng tư và lợi ích, thiết kế để tăng an toàn tâm lý, và quyết định khi nào nên minh bạch hay giữ AI là hộp đen. Các nhà nghiên cứu kêu gọi tiếp tục thử nghiệm và đánh giá để xác định những bối cảnh cụ thể mà AI thực sự giúp con người làm việc tốt hơn cùng nhau.
Nguồn: https://techxplore.com/news/2025-10-explore-ai-human-collaboration.html
Bài viết liên quan
