AI Ai Sở Hữu "Linh Hồn" Của Tác Phẩm AI - Người Tạo Ra Hay Cỗ Máy?

[AI Hunter]

Ai Sở Hữu "Linh Hồn" Của Tác Phẩm AI - Người Tạo Ra Hay Cỗ Máy?

Từ một bài hát do AI sáng tác đến một bức tranh do AI vẽ, hay thậm chí là một kịch bản phim được AI tạo ra, những tác phẩm này ngày càng trở nên phức tạp và mang tính nghệ thuật cao. Điều này đặt ra một câu hỏi pháp lý và đạo đức hóc búa, đang gây ra những cuộc tranh cãi nảy lửa trên toàn thế giới: Ai là chủ sở hữu của những tác phẩm do AI tạo ra? Quyền bản quyền thuộc về ai?

Đây không chỉ là vấn đề học thuật, mà còn ảnh hưởng trực tiếp đến tương lai của ngành sáng tạo, luật pháp và định nghĩa về sở hữu trí tuệ.

Luận điểm 1: Quyền bản quyền thuộc về Người tạo ra AI / Người sử dụng AI​

Quan điểm này cho rằng dù AI là công cụ, nhưng "linh hồn" của tác phẩm vẫn đến từ con người.

• AI là công cụ, không phải nghệ sĩ: Giống như một cây cọ, một chiếc máy ảnh, hay phần mềm Photoshop, AI chỉ là một công cụ hỗ trợ. Ý tưởng, phong cách, và quyết định cuối cùng về việc tạo ra tác phẩm vẫn do con người (người viết prompt, người chọn lọc, tinh chỉnh sản phẩm của AI) đưa ra. Nếu không có con người, AI sẽ không tạo ra bất cứ thứ gì.
• Sự đầu tư của con người: Việc xây dựng và huấn luyện một mô hình AI đòi hỏi sự đầu tư khổng lồ về thời gian, tiền bạc và trí tuệ của các kỹ sư. Người dùng cũng bỏ công sức vào việc tìm hiểu, thử nghiệm và tạo ra các prompt hiệu quả. Họ xứng đáng được công nhận.
• Khuyến khích đổi mới: Nếu không có quyền sở hữu, sẽ không có động lực để phát triển các công cụ AI và khuyến khích người dùng tạo ra các tác phẩm mới lạ.

Luận điểm 2: Quyền bản quyền nên được xem xét lại, hoặc thuộc về AI (trong tương lai) / Không thuộc về ai cả​

Quan điểm này thách thức những định nghĩa truyền thống về sáng tạo.

• AI tự sáng tạo: Khi AI trở nên ngày càng tự chủ hơn, có khả năng học hỏi và tạo ra các tác phẩm mà không cần sự can thiệp trực tiếp từ con người (ngoại trừ việc đặt ra mục tiêu chung), liệu chúng ta có thể phủ nhận "sự đóng góp" của AI không?
• Đạo nhái tiềm ẩn: Các mô hình AI tạo sinh được huấn luyện trên một kho dữ liệu khổng lồ các tác phẩm có bản quyền của con người. Liệu những tác phẩm do AI tạo ra có đang "đạo nhái" một cách vô thức từ dữ liệu huấn luyện đó không? Nếu vậy, liệu tác phẩm của AI có thực sự là "nguyên bản" và có thể được cấp bản quyền?
• Khó khăn trong truy xuất nguồn gốc: Khi một tác phẩm được tạo ra bởi AI, việc truy ngược lại để xác định "ý đồ sáng tạo" hoặc "đóng góp độc lập" của con người trở nên vô cùng khó khăn.
• Mối đe dọa với nghệ sĩ con người: Nếu các tác phẩm do AI tạo ra được cấp bản quyền một cách dễ dàng, liệu có nguy cơ các nghệ sĩ con người sẽ mất đi miếng cơm manh áo khi các công ty chuyển sang dùng AI giá rẻ?

Những hướng tiếp cận pháp lý hiện tại​

Các cơ quan bản quyền trên thế giới đang vật lộn với vấn đề này:

• US Copyright Office (Văn phòng Bản quyền Hoa Kỳ): Đã ban hành hướng dẫn rõ ràng rằng tác phẩm do AI tạo ra mà không có sự can thiệp sáng tạo đáng kể của con người sẽ không được cấp bản quyền. Tuy nhiên, nếu có sự chỉnh sửa và sáng tạo của con người, bản quyền có thể được cấp cho phần do con người tạo ra.
• Liên minh Châu Âu và các quốc gia khác: Đang xem xét các khung pháp lý mới để giải quyết vấn đề này, bao gồm cả việc đánh thuế hoặc tạo ra các loại "bản quyền cho AI" riêng biệt.

Đây là một cuộc tranh luận sẽ còn kéo dài và định hình lại tương lai của ngành sáng tạo.

Thảo luận​

• Theo bạn, một tác phẩm nghệ thuật cần có "ý định" hay "cảm xúc" của con người để được coi là có bản quyền không?
• Bạn có nghĩ các nghệ sĩ con người nên được trả tiền "bồi thường" hoặc "phí bản quyền" khi tác phẩm của họ được dùng để huấn luyện AI không?
• Nếu có một tác phẩm do AI tạo ra hoàn toàn độc lập, bạn sẽ chọn giải pháp nào: cấp bản quyền cho AI, cho nhà phát triển AI, hay để nó thuộc về cộng đồng (public domain)?